ZEYTİNYAĞI KALBİN DOSTUDUR
Tüketilen yağların nitelikleri
ile kalp damar
hastalıkları arasında ilişkilerin saptanması, bu konuda
sürdürülen çalışmaların daha bir yoğunluk kazanmasına neden olmuştur. Zeytinyağı, kalbimiz için altın
değerinde bir nimettir. Zeytinyağı tüketiminin öncelikli
etkisi; Kalp-damar
hastalıklarının oluşum riskini azaltması ve hastalık oluştuktan
sonra tekrar oluşumunu engellemesidir.
Zeytinyağı, içerdiği selenyum sebebi
ile özellikle kalp-damar
rahatsızlıkları ve kanser için faydalı olduğu modern tıp
tarafından da ifade edilmektedir. Damar sertliği ve kalp krizi (enfarktüs) riskine karşı en etkili yağlardan
biridir. Vitamin
E, selenyumun antioksidan aktivitesine
yardımcı olan bir maddedir. Selenyumla
birlikte bağışıklık fonksiyonunun artmasını sağlar. Zeytinyağında
bulunan E
vitamini, damar sağlığını koruyup, kalp krizi riskini
azalttığı araştırmalar ile desteklenmiştir.
ARAŞTIRMACILAR
EPIDEMIYOLOJIK ARAŞTIRMALAR SONUCUNDA
BESLENMEDE YÜKSEK DOZDA POLİFENOL TÜKETİMİNİN
KALP DAMAR HASTALIKLARI ÜZERNE FAYDALARINI TESPİT ETMİŞTİR
Gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin önde gelen nedeni kalp
damar hastalıkları (CVH), özellikle koroner yetmezliği ve inme de [80]. CVH
kalıtım ve çevresel faktörlerin bu hastalığın oluşumunda ve gelişmesinde etkin
olduğu kronik ve birçok nedenlerden kaynaklanan bir hastalıktır. Örneğin,
sigara içmek, aşırı doymuş yağlarla beslenmek ve fiziksel olarak hareketsiz
kalmak CVH riskini arttıran ve çok iyi bilinen çevresel faktörlerdir
[81,82,83,84]. Nedenlerin bu denli çok ve çeşitli oluşu belli bir faktörün,
örneğin belli bir beslenme alışkanlığının CVH’deki rolünün belirlenmesini
zorlaştırmaktadır. Buna karşın, epidemiyolojik ve kişiler üzerinde yürütülen
araştırmalar meyve, sebze, kakao, .çay ve şarap gibi zengin polifenol içeriğine
sahip besinlerin düzenli tüketerek kalbin korunabildiğini ortaya koymuştur
[85,86,87,88,89,90,91,92,93,93]. Araştırmalar flavonol, flavone ve flavanol
tüketimi ile kalp damar hastalığı riskinin ve antoxiyanin ve flavnbone tüketimi
sonucu CVH’ya bağlı ölümlerin azalması arasında bir bağlantı bulunduğunu
belirlemiştir [90}. Dahası, meta-analizler günde üç fincan çay içmenin CVH
riskini %11 azalttığın [96]ı, düzenli olarak az miktarda tüketilen kırmızı
şarabın ise CVH riskini %32 oranında düşürdüğünü ortaya koymuştur [97]. Öte
yandan, polifenollerin CVH alanında etkinliği ya da ne denli etkin olduğu
konusu üç farklı tartışma konusudur. Aslında kısa süre önce gerçekleştirilen
sistematik bir araştırma kalp damar hastalıklarına yakalanma riskini en fazla
düşürenlerin soya ve kakaoda bulunan flavonoidler olduğunu [98], buna mukabil
diğer polifenollerin etkisiz kaldığını [87,99,100,101] ileri sürmektedir. Bu
iddialar arasındaki tutarsızlık yapılan anketlerde farklı beslenme
alışkanlıklarının bulunmasından ve iyi beslenen kesimler ve yüksek düzeyde polifenol
tüketen kitleler arasındaki farklı polifenol düzeyi ve tipleri bulunmasından
kaynaklanıyor olabilir [102].
Farklı insan, hayvan ve hücre tipleri üzerinde yapılan
incelemeler polifenollerin kan dolaşımı sisteminde antioksidan bir etki
oluşturduğunu [103,2104,105], kan basıncını düşürdüğünü
[98,106,107,108,109,110,111], endotel fonksiyonu düzenlediğini
[108,112,113,114,115,116,117,118,119,120,121], plak oluşumunu engellediğini
[107,122,123,124], düşük yoğunlukta protein oksidasyonu sağladığını [105,125]
ve iltihaplanma riskini azalttığını [126,127] ortaya koymuştur. Panama’ya bağlı
San Blas Adasında yaşayan Kuna Amerindlerde yüksek tansiyon ve CVH. hastalığına
çok az rastlanması onların her gün flavanol içeren kakao tüketmesinden
kaynaklandığına inanılmaktadır [128]. Bu alanda son zamanlarda yapılan üç
meta-analizde zengin flavanol içerikli kakaonun tansiyonu düşürdüğü
doğrulanmıştır [98,106,110]. Siyah çay tüketimi ile tansiyon düşmesi arasında
bir bağlantı olduğu saptanmış ise de [129,130], çaydaki polifenol içeriğinin
etkisi ise kesişnlik kazanmamış durumdadır; hayvanlar üzerindeki deneylerler
ilgili kimi raporlarda tansiyonu düşürdüğü belirtilirken [131] diğerlerinde
hiçbir etkisi bulunmadığı ileri sürülmektedir [132]. Dahası, kakao ile ilgili
araştırmaların aksine, çay tüketiminin kısa vadede kan basıncı üzerindeki
etkisi ile ilgili insanlar üzerinde yapılan deneylerde kesin sonuçlara
ulaşılamamıştır [133,134,135,136] ve kırmızı şarap ya da üzümün kan basıncı
üzerindeki etkisi ile ilgili veriler tutarsızdır [88,89,111,137,138139,140].
Bununla beraber, kakao, kara üzüm suyu, çay ve kırmızı şarap tüketiminin
entelyal fonksiyonu ve CVH riski ile ilgili kısa ve uzun vadeli yararlarını
destekleyen kanıtlar giderek artmaktadır [104,108,112,113,114,115,133,135,141,142,143,144,145,115,133].
Polifenollerin kan dolaşımı sistemindeki rolü ile
ilgili olarak bunların nitrik oksit sentazi (eNOS) düzeyini ve faaliyetini
yönlendirme yetenekleri sayesinde nitrik oksidin endotelde biyolojik olarak
varlığını sağladığına inanılmaktadır [111,146,147,148,149,150] (Şakil 1). Bu
görüşü desteklemek adına polifenollerin fizyolojik yoğunlukları üzerinde
yapılan aortik deneylerde polifenollerin endotele bağlı rahatlama sağladığı
gözlemlenmiştir [148,151,152,153,154,155,156]. Vasküler nitrik oksitteki bu
düzenlemenin polifenollerin P14/Akt kinaz ve eNOS fosforlaşmada hücreler arası
Ca+2 gibi unsurlarla bağlantı kurabilmesinden ve bunun sonucunda NO
üretiminden kaynaklandığına inanılmaktadır [157,158] (Şekil 1). eNOSları
tetiklemenin yanı sıra polifenollerin çoğunun eNOS varlığını çoğaltarak
prostacyclin üretimini sağladığı, entel-1 ve endotel NADPH oksidasyonunu [149,
159, 169, 161, 162], anjoyogenez ve vasküler hücrelerin dolaşımını ve
üremesini, matriz metalloproteinaz (MMP) faaliyetini engellediği [158]
gözlemlenmiştir. Ayrıca kakao, kara üzüm, kırmızı şarap, siyah çay, kahve ve
böğürtlendeki polifenollerin plak oluşumunun önüne geçmekte son derece etkin
olduğu saptanmıştır [107,122,123,164,165,166,167,168,169]. Son olarak flavanoller
ve flavonoller RAGE aracılığı ile MAPK uyarılarını düzene sokarak damarlarda
hasara yol açan AGE ‘leri engelleyebilmekte [170,171] ve NAPPH oksidazını baskı
altına alacak NF-aB gibi faktörleri oluşturabilmektedirler [173]
(Şekil 1).
KOLESTEROL VE KALP-DAMAR SAĞLIĞI ÜZERİNE
ETKİSİ
Kolesterol yasam için gerekli olan, beyin, sinirler,
kalp, barsaklar, kaslar, karaciğer basta olmak üzere tüm vücutta yaygın olarak
bulunan ve hücre duvarlarının ana yapı taşlarından birisi olan önemli
biyokimyasal bir maddedir.
Vücut, kolesterolü kullanarak çeşitli hormonları, D
vitaminini ve yağları sindiren safra asitlerini üretir. Bu nedenle, kanda belli
bir miktarda kolesterol bulunması gerekmektedir, ancak kanda fazla miktarda
kolesterol varsa bu kan damarlarında birikme ve kan damarlarının sertleşmesine,
daralmasına yol açar.
Kolesterolün kanda çözülebilmesi, hücre ve organlara
tasınabilmesi için önemli bir proteine ihtiyacı vardir. Kolesterol ile bu
önemli proteinin birleşmesinden doğan yapıya ‘lipoprotein' denilmektedir. Yani
kolesterol kanda lipoprotein adı verilen bir protein formunda bulunur.
Kolesterol çeşitleri Tıp dilinde HDL ve LDL olarak
isimlendirilir. LDL yani düşük yoğunluklu lipoprotein terimi lipoprotein azlığı
nedeniyle kötü huylu kolesterol olarak adlandırılırken HDL ise yani yüksek
yoğunluklu lipoprotein terimi iyi huylu kolesterol olarak isimlendirilir. Kötü
huylu kolesterolün yüksekligi kalp hastalıklarina yatkınlıgi artırır, ancak iyi
kolestrolün yüksekliğinde ise lipopreteinler atardamar duvarıindan kolesterolü
uzaklaştırırlar.
Kolesterol düşürücü ilaçların bir çoğu yüksek kötü
kolesterolü düşürdüğü gibi iyi huylu kolesterolü de beraber düşürmektedir.
Halbuki zeytinyağı kötü huylu kolesterolü
düşürürken iyi huylu kolesterolünde yükselmesine yardımcı olur. Zeytinyağının
içindeki tekli doymamış yağ asitleri kötü huylu kolesterolü normal seviyede
tutar, ayrıca içerdiği antioksidanlar sayesinde kötü huylu kolesterolün okside
olmasını ve damarların çeperlerine çökmesini engeller [10-12].
Özellikle kalp damar hastalığı olanlar ve bu risk grubu içerisinde olanlara
zeytinyağı tavsiye edilmektedir. Bitki sterolleri kolesterol absorpsiyonunu
azaltmaktadır. Zeytinyağının içerdiği sterol miktarı LDL kolesterolün küçük
bağırsakta emilimini önleyerek kandaki LDL kolesterol seviyesini
düşürebilmektedir.
Zeytinyağının kalp ve damar hastalıklarına olan
yararları üzerine çok sayıda araştırma yapılmıştır [13-19]. Örneğin bu konuda
yapılan bir araştırmada; 1 hafta boyunca her gün yaklaşık 2 yemek kaşığı doğal
zeytinyağı tüketen insanların kolesterol düzeylerinde son derece olumlu
sonuçlar elde edilmiştir [20]
Ayrıca yapılan araştırmalar zeytinyağının ne kadar
doğal, işlenmemiş olursa o kadar fazla değerli bileşikler içereceği ve bu
nedenle kalp sağlığı üzerine o kadar faydalı olabileceğini de göstermiştir.
Örneğin bir çalışmada doğal ve işlenmiş zeytinyağı,
yüksek tansiyon hastalarına düzenli olarak verilmiş ve araştırma sonucunda,
doğal zeytinyağını tüketen hastaların, kan basınç değerleri, işlenmiş
zeytinyağı kullananlara göre daha düşük değerde kaydedilmiştir [13].
Athens Medicine
School Üniversitesi'nde, yedi ülkenin katıldığı, Avrupa,
Japonya ve Amerika'dan yaklaşık 13.000 sağlıklı orta yaştaki erkek bireyler
üzerinde, 15 yıl devam eden bir çalışma yapıldı. Mono-doymamış yağları,
doymuş yağlara göre daha fazla oranda tüketenlerde, bütün ölüm sebeplerine
karşı özellikle de koroner
kalp hastalıklarına karşı çok daha koruyucu olduğu
bulundu. Bu ülkeler arasında mono-doymamış
yağların en büyük kaynağı elbette zeytinyağıdır. Bu
çalışmaya göre, yüksek miktarda mono-doymamış
yağ alan popülasyonlar, düşük oranda kalp hastalıklarına
sahipler.
İspanya'da son
durum kontrol çalışması, aynı yaşta ölümcül olmayan kalp krizinden acı
çeken 171 hastanın diyetleri ile 171 kalp krizi geçiren hastanın diyetleri
karşılaştırıldı. Yapılan çalışmanın sonuçları, zeytinyağını fazla
miktarda tüketenlerin kalp
krizi riskinin, zeytinyağını
nadir tüketenlerle karşılaştırıldığında, %82 seviyesine düştüğünü
göstermektedir.
Portekiz bilim adamları, zeytinyağında
bulunan anti-oksidan bir
maddenin, kalp
krizi ve kalp
çarpıntısına karşı en büyük koruyucu olduğunu
gösterdiler.
Araştırmalar gösteriyor ki; söz konusu olan DHPEA-EDA anti-oksidanı, zeytinyağındaki
diğer bileşenlerden çok daha fazla kırmızı
kan hücrelerini zarardan koruyor. Porto Üniversitesi'nden
Fatima Paiva-Martins: "Bu sonuçlar, diyetlerine zeytinyağı katan
insanlarda görülen çok kesin sağlık yararlarının, bilimsel bir temele
dayandığını gösteriyor. Ayrıca sonuçlar da, kalp hastalıkları riskini azaltmak
için özel olarak dizayn edilen 'fonksiyonel' zeytinyağlarının
üretilmesine yol açmıştı" dedi.
Rafine edilirken ya da ısıtılırken yağlara uygulanan
hidrojenleştirme işlemleri sonucunda, pek çok yağ asidinin kimyasal yapısı
değişir. Bunların, kalp-damar
hastalıklarının ortaya çıkmasında çok büyük etkileri
vardır. Natürel
sızma zeytinyağı ise, bu riski taşımamaktadır.
Hücre duvarları yüksek
miktarda yağ ve kolesterol içerir
ve yapısı beslenmeye bağlıdır. Kandaki
kolesterolün % 70'i, organizmanın kendisi tarafından, karaciğerde üretilir. Vücuttaki kolesterolün, yalnızca %
30'u besinlerden alınır. Sonuç olarak, besinlerden
gelen kolesterolün
oranı % 20'ye indiğinde, karaciğer açığı kapatmak üzere üretimini % 80'e
çıkarmak zorunda kalır. Bu da safra kesesinde kolesterolden
kaynaklanan taş oluşumuna zemin oluşturur. Gıda ile kolesterol alındığı
takdirde vücut kendi kolesterol üretimini azaltarak, gıda ile alınmadığı
takdirde kendisi üreterek bir denge kurmaya çalışır.
Hayvansal kökenli bir yağ ürünü olan kolesterol, hücre zarı yapısında, safra ve hormon üretmek gibi
birçok vücut işlevinde rol alan bir maddedir. Ancak kolesterolün yüksek
olması halinde, damar çeperlerine çökerek damar sertliği oluşumuna da rol
açtığı bilinmektedir.
Zeytinyağı, vücutta kolesterol dengesini
sağlar. Yağlar kanda, lipoproteinlere bağlı olarak
dolaşmaktadır. Lipoproteinlerin
farklı türleri, yağ
metabolizmasında değişik görevler üstlenir. Halk arasında faydalı kolesterol olarak
da adlandırılan HDL'nin, yüksek
düzeylerde olması, daha çok miktardaki kolesterolün dokulardan
uzaklaştırılmasıyla damar
sertliğinden koruyucu bir etki ortaya çıkar.
Oksidasyona uğramış LDL'ler, artirosikloroz (damar
çeperini kalınlaştıran, dolayısıyla damar tıkanıklığına yol açan) etkiye
sahiptirler. Oysa zeytinyağı tüketimi, LDL oksidasyonuna karşı koruyucu rol
oynar. Ayrıca zeytinyağı,
arterlerde çökelen yağların sebep olduğu LDL'den kaynaklanan kalp rahatsızlıkları riskini
azaltır.
Zeytin ve zeytin yağının
içinde bulunan tekli
doymamış yağ asitleri kolesterol içermezler. Bundan
dolayı zeytinyağı diğer
yağların aksine kandaki kolesterol oranını
yükseltmemekte, tam tersine kontrol
altında tutmaktadır. Kolesterol, damar tıkanıklığına
yol açan LDL bileşenini azaltırken, iyi
kolesterol dediğimiz HDL'yi
arttırır veya dengede tutar. Karşılaştırmak gerekirse, çoklu doymamış yağ asitleri de
(ayçiçeği yağı, mısır, yer fıstığı, vb.) toplam kolesterolü ve LDL kolesterolünü
düşürürler, aynı zamanda HDL kolesterolünü
de düşürürler.
Bu da istenmeyen bir şeydir. Yapılan son bilimsel araştırmalar, kalbimiz için
yararlı besinlerin başında zeytinyağının
geldiğini gösteriyor. Bu yüzden zeytinyağı, adeta ilaç gibi
kullanılmaya layık bir yağdır.
Bu yöndeki ilk çalışma, Fransa'da Jacotot (85,
bireysel katılım) tarafından yürütülmüştür. Araştırıcı, yağ asidi bileşimi
değişik lipitler (zeytinyağı, hayvansal yağlar, ayçiçeği yağı, kolza tohumu
yağı, soya fasulyesi yağı, yerfıstığı yağı, mısırözü yağı) içeren diyetleri, 6
ay süre ile iki topluluğa uygulamıştır. Zeytinyağı kullanan
deneklerde, HDL-kolesterolü anlamlı
bir şekilde yükselirken, total kolesterol seviyesinde
hemen hemen hiçbir
değişme olmamıştır. Diğer deneklerde ise, total kolesterolde
anlamsız bir düşme, HDL-kolesterolünde
önemsiz bir değişme olmuştur. Aslında, besinlerden alınan kolesterolle
oynamanın, kandaki kolesterol miktarının
değişmesinde pek az etkisi vardır. Gıdalardan gelen kolesterolü, her gün
100 mg azaltmakla, kandaki kolesteroloranı,
ancak litrede 25 mg düşürülür(yani 2,40 g/l'den 2,38 g/litre'ye). Milano Eczacılık Fakültesi'nden
Bruno Berra: "Natürel
sızma zeytinyağının küçük polar bileşenleri, LDL'nin oksidasyona
olan direncini belirgin şekilde artırır" der.
Organizma içinde LDL lipoproteinleri, metabolizmaya
ilişkin çok çeşitli işlevlerini yerine getirebilmeleri için, hücrelere
ihtiyaçları olan kolesterolü götürmekle
görevlidirler. Bununla birlikte serbest radikal fazlası olduğunda, LDL lipoproteinleri
oksitlenir ve her zamanki işlerini yapamaz hale gelir. Böylece damar
duvarlarının hücrelerinde yığılırlar. Hücreler de sonunda bu yüzden ölürler.
Damar duvarı yağla dolar. Ne var ki, oleik asitten yana zengin olan LDL'lerin,
oksidasyona karşı normalden daha dirençli olduğu çalışmalarla kanıtlanmıştır.
İspanya'nın Sevilla Üniversitesi'nden Alarkon de la
Lastra ve arkadaşlarının yayınlandıkları "Zeytinyağının Faydaları" adlı
makalede, zeytinyağının;
kandaki LDL
kolesterolünü azaltırken, HDL kolesterolünü artırdığı ve
kalp hastalığı riskini azalttığını söylerler.
Minnesota'da, Prof. Kees, Zeytinyağı seminerinde, denekler üzerinde
yaptığı araştırma sonucuna göre; "Tekli
doymamış yağ asitleri, düşük yoğunluklu lipoproteinleri
(LDL) azaltmaktadır ve yüksek yoğunluklu lipoproteini (HDL)
yükseltmektedir" der.
Dünya sağlık
teşkilatı(WHO), kalp
krizi ve kalp
hastalıkları riskinin en alt düzeyde bulunan
bölgenin, Girit adası
olduğunu rapor etmiştir.
İspanya'nın Barselona kentinde düzenlenen Dünya Kardiyoloji Kongresi'ne
sunulan tebliğe göre, Barselona
Tıp Araştırmaları Enstitüsü uzmanlarının Doktor Maria
İsabel Covas başkanlığında yürüttüğü araştırma, sızma türünün, kalp-damar sistemine,
diğer zeytinyağı çeşitlerinden
daha yararlı olduğunu gösterdi. Araştırmaya göre, düzenli tüketilen sızma zeytinyağı,
sadece ''monosatüre''
yağ hücreleriyle değil, ''polifenol''
denen antioksidanlarıyla
da kalp-damar
hastalıkları riskini azaltıyor.
Viola ve arkadaşları, bir çalışmada, 80 gr zeytinyağı ya da
ayçiçeği yağı ve 20 g görünmez yağ içeren diyet uyguladıkları iki gönüllüler
grubunu incelemişlerdir. Araştırmacılar hastaların parametrelerini kontrol
ettikten sonra, her iki yağ durumunda da trigliseridde anlamlı bir düşme,
ayçiçeği yağı ile kolesterolde anlamlı bir düşme; her iki durumda da LDL-kolesterolünde
orta derecede anlamsız bir düşme, HDL kolesterolünde zeytinyağı ile anlamlı bir yükselme ve
ayçiçeği yağı ile anlamlı bir düşme, görülmüştür. Zeytinyağı, kalp
atışlarının düzenlenmesine yardımcı olur. Kalp ve karaciğer hastaları, sabahları
aç karnına bir çorba kaşığı içilebilr.
KAYNAKLAR
www.abidintatli.com.tr
www.sasoliva.com
www.tlosolive.com
www.zeytindostu.org.tr
10. Salih Uçan, Büyük Şifalı
Bitkiler Ansiklopedisi, Şenyıldız Yy. İstanbul, 1997
11. Şifa Kaynağı Bir Bitki:
Zeytin, Mercek Dergisi, S. 31, Ocak, 2004
12. Uluslararası Zeytinyağı
Konseyi, Zeytinyağı ve Sağlık, Prof. P. Viola, Prof. M. Audisio,
çev. Prof. Dr. Cihat Küçükhüseyin.
13. İstanbul Ticaret Odası, Zeytin
ve Zeytinyağı Semineri, Genel Sekreter: Prof. Dr. İsmail Özaslan,
Lebib Yalkın Yayımları ve Basım İşleri. A.Ş. İstanbul, Yayın No: 1990-27, 9
Ekim 1990,
14. food.ege.edu.tr, Prof. Dr. Sedef
Nehir El, Zeytin, Zeytinyağı ve Sağlık, Ege Üniversitesi Gıda
Mühendisliği Bölümü, İzmir
15. "Olive Oil and
Coronary Heart Disease (CHD)", nutra-smart, çev. Dr. Erman Gündoğdu,
15/03/2007.
16. "Olive Oil Offers Best Protection From Heart Attack:
Study", thenews, çev. Dr. Erman Gündoğdu, 03/04/2009.
17. "Olive Oil 'Fights Cancer'", belfasttelegraph.co.uk,
çev. Gökben Coşkun, yaklasansaat.com, 18/12/2008.
18. "Consuming Extra Virgin Olive Oil Helps To Combat Degenerative
Diseases Such As Cancer, Study Suggests", sciencedaily,
çev. Dr. Erman Gündoğdu, 21/06/2008.
19. "Effect of Olive Oils on Biomarkers of Oxidative DNA
Stress in Northern and Southern Europeans", The FASEB Journal, fasebj,
21/01/2007.
20. "Anti-Hypertensive Action", nutra-smart, çev.
Dr. Erman Gündoğdu, 15/03/2007
80. WHO: Cardiovascular diseases (CVDs). Fact sheet No317.
[(accessed on 10 September 2009)]. Available online: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs317/en/index.html.
81. Ambrose J.A., Barua R.S. The pathophysiology of
cigarette smoking and cardiovascular disease: An update. J. Am. Coll.
Cardiol. 2004;43:1731–1737. [PubMed]
82. Jia C.P., Chen M.J., Huang S.Z., Zeng Y.T. A study
of inductive effect of hemin on expression of the beta-globin genes in K562
cells. Yi Chuan. 2002;24:399–402. [PubMed]
83. Tanasescu M., Leitzmann M.F., Rimm E.B., Willett
W.C., Stampfer M.J., Hu F.B. Exercise type and intensity in relation to
coronary heart disease in men. JAMA. 2002;288:1994–2000. [PubMed]
84. Twisk J., Gillian-Daniel D.L., Tebon A., Wang L.,
Barrett P.H., Attie A.D. The role of the LDL receptor in apolipoprotein B
secretion. J. Clin. Invest. 2000;105:521–532. [PMC free article] [PubMed]
85. Arts I.C., Jacobs D.R., Jr., Harnack L.J., Gross
M., Folsom A.R. Dietary catechins in relation to coronary heart disease death
among postmenopausal women. Epidemiology. 2001;12:668–675. [PubMed]
86. Hertog M.G., Feskens E.J., Hollman P.C., Katan
M.B., Kromhout D. Dietary antioxidant flavonoids and risk of coronary heart
disease: The Zutphen Elderly Study. Lancet. 1993;342:1007–1011. [PubMed]
87. Hertog M.G., Feskens E.J., Kromhout D. Antioxidant
flavonols and coronary heart disease
risk. Lancet. 1997;349:699. [PubMed]
88. Hertog M.G., Kromhout D., Aravanis C., Blackburn
H., Buzina R., Fidanza F., Giampaoli S., Jansen A., Menotti A., Nedeljkovic S.,
et al. Flavonoid intake and long-term risk of coronary heart disease and cancer
in the seven countries study. Arch. Intern.
Med. 1995;155:381–386. [PubMed]
89. Knekt P., Jarvinen R., Reunanen A., Maatela J.
Flavonoid intake and coronary mortality in Finland: A cohort study. BMJ. 1996;312:478–481. [PMC free article] [PubMed]
90. Mink P.J., Scrafford C.G., Barraj L.M., Harnack L.,
Hong C.P., Nettleton J.A., Jacobs D.R., Jr. Flavonoid intake and cardiovascular
disease mortality: A prospective study in postmenopausal women. Am. J.
Clin. Nutr. 2007;85:895–909. [PubMed]
91. Nakachi K., Matsuyama S., Miyake S., Suganuma M.,
Imai K. Preventive effects of drinking green tea on cancer and cardiovascular
disease: Epidemiological evidence for multiple targeting
prevention. Biofactors. 2000;13:49–54. [PubMed]
92. Rein D., Paglieroni T.G., Pearson D.A., Wun T.,
Schmitz H.H., Gosselin R., Keen C.L. Cocoa and wine polyphenols modulate
platelet activation and function. J.
Nutr. 2000;130:2120S–2126S. [PubMed]
93. Renaud S., de Lorgeril M. Wine, alcohol, platelets,
and the French paradox for coronary heart
disease. Lancet. 1992;339:1523–1526. doi:
10.1016/0140-6736(92)91277-F. [PubMed] [Cross Ref]
94. Yochum L., Kushi L.H., Meyer K., Folsom A.R.
Dietary flavonoid intake and risk of cardiovascular disease in postmenopausal
women. Am. J. Epidemiol. 1999;149:943–949. [PubMed]
95. Arts I.C., Hollman P.C. Polyphenols and disease
risk in epidemiologic studies. Am. J. Clin.
Nutr. 2005;81:317S–325S. [PubMed]
96. Peters U., Poole C., Arab L. Does tea affect
cardiovascular disease? A meta-analysis. Am. J.
Epidemiol. 2001;154:495–503. [PubMed]
97. Di Castelnuovo A., Rotondo S., Iacoviello L.,
Donati M.B., De Gaetano G. Meta-analysis of wine and beer consumption in
relation to vascular risk. Circulation. 2002;105:2836–2844. [PubMed]
98. Hooper L., Kroon P.A., Rimm E.B., Cohn J.S., Harvey
I., Le Cornu K.A., Ryder J.J., Hall W.L., Cassidy A. Flavonoids, flavonoid-rich
foods, and cardiovascular risk: A meta-analysis of randomized controlled
trials. Am. J. Clin. Nutr. 2008;88:38–50. [PubMed]
99. Lin J., Rexrode K.M., Hu F., Albert C.M., Chae
C.U., Rimm E.B., Stampfer M.J., Manson J.E. Dietary intakes of flavonols and
flavones and coronary heart disease in US women. Am. J.
Epidemiol. 2007;165:1305–1313. [PubMed]
100. Rimm E.B., Katan M.B., Ascherio A., Stampfer M.J.,
Willett W.C. Relation between intake of flavonoids and risk for coronary heart
disease in male health professionals. Ann. Intern.
Med. 1996;125:384–389. [PubMed]
101. Sesso H.D., Gaziano J.M., Liu S., Buring J.E.
Flavonoid intake and the risk of cardiovascular disease in women. Am. J.
Clin. Nutr. 2003;77:1400–1408. [PubMed]
102. Vita J.A. Polyphenols and cardiovascular disease:
Effects on endothelial and platelet function. Am. J. Clin.
Nutr. 2005;81:292S–297S. [PubMed]
103. Rein D., Lotito S., Holt R.R., Keen C.L., Schmitz
H.H., Fraga C.G. Epicatechin in human plasma: In vivo determination
and effect of chocolate consumption on plasma oxidation status. J.
Nutr. 2000;130:2109–2114. [PubMed]
104. Stein J.H., Keevil J.G., Wiebe D.A., Aeschlimann
S., Folts J.D. Purple grape juice improves endothelial function and reduces the
susceptibility of LDL cholesterol to oxidation in patients with coronary artery
disease. Circulation. 1999;100:1050–1055. [PubMed]
105. Wan Y., Vinson J.A., Etherton T.D., Proch J.,
Lazarus S.A., Kris-Etherton P.M. Effects of cocoa powder and dark chocolate on
LDL oxidative susceptibility and prostaglandin concentrations in
humans. Am. J. Clin. Nutr. 2001;74:596–602. [PubMed]
106. Desch S., Schmidt J., Kobler D., Sonnabend M.,
Eitel I., Sareban M., Rahimi K., Schuler G., Thiele H. Effect of cocoa products
on blood pressure: Systematic review and meta-analysis. Am. J.
Hypertens. 2010;23:97–103. [PubMed]
107. Erlund I., Koli R., Alfthan G., Marniemi J.,
Puukka P., Mustonen P., Mattila P., Jula A. Favorable effects of berry
consumption on platelet function, blood pressure, and HDL cholesterol. Am.
J. Clin. Nutr. 2008;87:323–331. [PubMed]
108. Grassi D., Necozione S., Lippi C., Croce G.,
Valeri L., Pasqualetti P., Desideri G., Blumberg J.B., Ferri C. Cocoa reduces
blood pressure and insulin resistance and improves endothelium-dependent
vasodilation in hypertensives. Hypertension. 2005;46:398–405. [PubMed]
109. Taubert D., Roesen R., Lehmann C., Jung N.,
Schomig E. Effects of low habitual cocoa intake on blood pressure and bioactive
nitric oxide: A randomized controlled
trial. JAMA. 2007;298:49–60. [PubMed]
110. Taubert D., Roesen R., Schomig E. Effect of cocoa
and tea intake on blood pressure: A meta-analysis. Arch. Intern.
Med. 2007;167:626–634. [PubMed]
111. Park Y.K., Kim J.S., Kang M.H. Concord grape juice
supplementation reduces blood pressure in Korean hypertensive men:
Double-blind, placebo controlled intervention
trial. Biofactors. 2004;22:145–147.[PubMed]
112. Heiss C., Dejam A., Kleinbongard P., Schewe T.,
Sies H., Kelm M. Vascular effects of cocoa rich in
flavan-3-ols. JAMA. 2003;290:1030–1031. [PubMed]
113. Heiss C., Finis D., Kleinbongard P., Hoffmann A.,
Rassaf T., Kelm M., Sies H. Sustained increase in flow-mediated dilation after
daily intake of high-flavanol cocoa drink over 1 week. J. Cardiovasc.
Pharmacol. 2007;49:74–80. [PubMed]
114. Heiss C., Kleinbongard P., Dejam A., Perre S.,
Schroeter H., Sies H., Kelm M. Acute consumption of flavanol-rich cocoa and the
reversal of endothelial dysfunction in smokers. J. Am. Coll.
Cardiol. 2005;46:1276–1283. [PubMed]
115. Engler M.B., Engler M.M., Chen C.Y., Malloy M.J.,
Browne A., Chiu E.Y., Kwak H.K., Milbury P., Paul S.M., Blumberg J.,
Mietus-Snyder M.L. Flavonoid-rich dark chocolate improves endothelial function
and increases plasma epicatechin concentrations in healthy adults. J. Am.
Coll. Nutr. 2004;23:197–204.[PubMed]
116. Schroeter H., Heiss C., Balzer J., Kleinbongard
P., Keen C.L., Hollenberg N.K., Sies H., Kwik-Uribe C., Schmitz H.H., Kelm M.
Epicatechin mediates beneficial effects of flavanol-rich cocoa on vascular
function in humans. Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2006;103:1024–1029. [PMC free article] [PubMed]
117. Wang-Polagruto J.F., Villablanca A.C., Polagruto
J.A., Lee L., Holt R.R., Schrader H.R., Ensunsa J.L., Steinberg F.M., Schmitz
H.H., Keen C.L. Chronic consumption of flavanol-rich cocoa improves endothelial
function and decreases vascular cell adhesion molecule in hypercholesterolemic
postmenopausal women. J. Cardiovasc. Pharmacol. 2006;47(Suppl.
2):S177–S186; discussion S206-S209. doi:
10.1097/00005344-200606001-00013. [PubMed] [Cross Ref]
118. Grassi D., Mulder T.P., Draijer R., Desideri G.,
Molhuizen H.O., Ferri C. Black tea consumption dose-dependently improves
flow-mediated dilation in healthy males. J.
Hypertens. 2009;27:774–781. [PubMed]
119. Widlansky M.E., Hamburg N.M., Anter E., Holbrook
M., Kahn D.F., Elliott J.G., Keaney J.F., Jr., Vita J.A. Acute EGCG
supplementation reverses endothelial dysfunction in patients with coronary
artery disease. J. Am. Coll. Nutr. 2007;26:95–102. [PMC free article] [PubMed]
120. Cuevas A.M., Guasch V., Castillo O., Irribarra V.,
Mizon C., San Martin A., Strobel P., Perez D., Germain A.M., Leighton F. A
high-fat diet induces and red wine counteracts endothelial dysfunction in human
volunteers. Lipids. 2000;35:143–148. [PubMed]
121. Papamichael C., Karatzis E., Karatzi K.,
Aznaouridis K., Papaioannou T., Protogerou A., Stamatelopoulos K., Zampelas A.,
Lekakis J., Mavrikakis M. Red wine’s antioxidants counteract acute endothelial
dysfunction caused by cigarette smoking in healthy nonsmokers. Am. Heart
J. 2004;147:E5.[PubMed]
122. Pearson D.A., Paglieroni T.G., Rein D., Wun T.,
Schramm D.D., Wang J.F., Holt R.R., Gosselin R., Schmitz H.H., Keen C.L. The
effects of flavanol-rich cocoa and aspirin on ex vivo platelet
function. Thromb. Res. 2002;106:191–197. doi:
10.1016/S0049-3848(02)00128-7. [PubMed] [Cross Ref]
123. Rein D., Paglieroni T.G., Wun T., Pearson D.A.,
Schmitz H.H., Gosselin R., Keen C.L. Cocoa inhibits platelet activation and
function. Am. J. Clin. Nutr. 2000;72:30–35. [PubMed]
124. Keevil J.G., Osman H.E., Reed J.D., Folts J.D.
Grape juice, but not orange juice or grapefruit juice, inhibits human platelet
aggregation. J. Nutr. 2000;130:53–56. [PubMed]
125. Mathur S., Devaraj S., Grundy S.M., Jialal I.
Cocoa products decrease low density lipoprotein oxidative susceptibility but do
not affect biomarkers of inflammation in humans. J. Nutr. 2002;132:3663–3667.[PubMed]
126. Mao T.K., van de Water J., Keen C.L., Schmitz
H.H., Gershwin M.E. Modulation of TNF-alpha secretion in peripheral blood
mononuclear cells by cocoa flavanols and procyanidins. Dev.
Immunol. 2002;9:135–141. [PMC free article] [PubMed]
127. Schramm D.D., Karim M., Schrader H.R., Holt R.R.,
Kirkpatrick N.J., Polagruto J.A., Ensunsa J.L., Schmitz H.H., Keen C.L. Food
effects on the absorption and pharmacokinetics of cocoa flavanols. Life
Sci. 2003;73:857–869. [PubMed]
128. Hollenberg N.K., Martinez G., McCullough M.,
Meinking T., Passan D., Preston M., Rivera A., Taplin D., Vicaria-Clement M.
Aging, acculturation, salt intake, and hypertension in the Kuna of
Panama. Hypertension. 1997;29:171–176. [PubMed]
129. Stensvold I., Tverdal A., Solvoll K., Foss O.P.
Tea consumption. relationship to cholesterol, blood pressure, and coronary and
total mortality. Prev. Med. 1992;21:546–553. doi: 10.1016/0091-7435(92)90062-M. [PubMed] [Cross Ref]
130. Yang Y.C., Lu F.H., Wu J.S., Wu C.H., Chang C.J.
The protective effect of habitual tea consumption on hypertension. Arch.
Intern. Med. 2004;164:1534–1540. [PubMed]
131. Negishi H., Xu J.W., Ikeda K., Njelekela M., Nara
Y., Yamori Y. Black and green tea polyphenols attenuate blood pressure
increases in stroke-prone spontaneously hypertensive rats. J.
Nutr. 2004;134:38–42.[PubMed]
132. Uchida S., Ozaki M., Akashi T., Yamashita K., Niwa
M., Taniyama K. Effects of (−)-epigallocatechin-3-O-gallate (green tea
tannin) on the life span of stroke-prone spontaneously hypertensive
rats. Clin. Exp. Pharmacol. Physiol. Suppl. 1995;22:S302–S303. doi:
10.1111/j.1440-1681.1995.tb02928.x. [PubMed][Cross Ref]
133. Duffy S.J., Keaney J.F., Jr., Holbrook M., Gokce
N., Swerdloff P.L., Frei B., Vita J.A. Short- and long-term black tea
consumption reverses endothelial dysfunction in patients with coronary artery
disease. Circulation. 2001;104:151–156. [PubMed]
134. Hodgson J.M., Puddey I.B., Burke V., Beilin L.J.,
Jordan N. Effects on blood pressure of drinking green and black tea. J.
Hypertens. 1999;17:457–463. [PubMed]
135. Hodgson J.M., Puddey I.B., Burke V., Watts G.F.,
Beilin L.J. Regular ingestion of black tea improves brachial artery vasodilator
function. Clin. Sci. (Lond.) 2002;102:195–201. doi:
10.1042/CS20010120.[PubMed] [Cross Ref]
136. Bingham S.A., Vorster H., Jerling J.C., Magee E.,
Mulligan A., Runswick S.A., Cummings J.H. Effect of black tea drinking on blood
lipids, blood pressure and aspects of bowel habit. Br. J.
Nutr. 1997;78:41–55.[PubMed]
137. Knekt P., Isotupa S., Rissanen H., Heliovaara M.,
Jarvinen R., Hakkinen S., Aromaa A., Reunanen A. Quercetin intake and the
incidence of cerebrovascular disease. Eur. J. Clin.
Nutr. 2000;54:415–417.[PubMed]
138. Andrade A.C., Cesena F.H., Consolim-Colombo F.M.,
Coimbra S.R., Benjo A.M., Krieger E.M., Luz P.L. Short-term red wine
consumption promotes differential effects on plasma levels of high-density
lipoprotein cholesterol, sympathetic activity, and endothelial function in
hypercholesterolemic, hypertensive, and healthy subjects. Clinics (Sao
Paulo) 2009;64:435–442. [PMC free article] [PubMed]
139. Spaak J., Merlocco A.C., Soleas G.J., Tomlinson
G., Morris B.L., Picton P., Notarius C.F., Chan C.T., Floras J.S. Dose-related
effects of red wine and alcohol on hemodynamics, sympathetic nerve activity,
and arterial diamete. Am. J. Physiol. Heart Circ.
Physiol. 2008;294:H605–H612. [PubMed]
140. Hansen A.S., Marckmann P., Dragsted L.O., Finne
Nielsen I.L., Nielsen S.E., Gronbaek M. Effect of red wine and red grape
extract on blood lipids, haemostatic factors, and other risk factors for
cardiovascular disease. Eur. J. Clin. Nutr. 2005;59:449–455. doi:
10.1038/sj.ejcn.1602107. [PubMed] [Cross Ref]
141. Hodgson J.M., Burke V., Puddey I.B. Acute effects
of tea on fasting and postprandial vascular function and blood pressure in
humans. J. Hypertens. 2005;23:47–54. [PubMed]
142. Agewall S., Wright S., Doughty R.N., Whalley G.A.,
Duxbury M., Sharpe N. Does a glass of red wine improve endothelial
function? Eur. Heart J. 2000;21:74–78. doi:
10.1053/euhj.1999.1759. [PubMed][Cross Ref]
143. Hashimoto M., Kim S., Eto M., Iijima K., Ako J.,
Yoshizumi M., Akishita M., Kondo K., Itakura H., Hosoda K., Toba K., Ouchi Y.
Effect of acute intake of red wine on flow-mediated vasodilatation of the brachial
artery. Am. J. Cardiol. 2001;88:1457–1460. [PubMed]
144. Karatzi K., Papamichael C., Aznaouridis K.,
Karatzis E., Lekakis J., Matsouka C., Boskou G., Chiou A., Sitara M., Feliou
G., Kontoyiannis D., Zampelas A., Mavrikakis M. Constituents of red wine other
than alcohol improve endothelial function in patients with coronary artery
disease. Coron. Artery Dis. 2004;15:485–490. [PubMed]
145. Whelan A.P., Sutherland W.H., McCormick M.P.,
Yeoman D.J., de Jong S.A., Williams M.J. Effects of white and red wine on
endothelial function in subjects with coronary artery disease. Intern.
Med. J. 2004;34:224–228. [PubMed]
146. Appeldoorn M.M., Venema D.P., Peters T.H., Koenen
M.E., Arts I.C., Vincken J.P., Gruppen H., Keijer J., Hollman P.C. Some
phenolic compounds increase the nitric oxide level in endothelial cells in
vitro. J. Agric. Food Chem. 2009;57:7693–7699. [PubMed]
147. Schmitt C.A., Dirsch V.M. Modulation of
endothelial nitric oxide by plant-derived products. Nitric Oxide. 2009;21:77–91. [PubMed]
148. Fitzpatrick D.F., Hirschfield S.L., Ricci T.,
Jantzen P., Coffey R.G. Endothelium-dependent vasorelaxation caused by various
plant extracts. J. Cardiovasc. Pharmacol. 1995;26:90–95. [PubMed]
149. Wallerath T., Deckert G., Ternes T., Anderson H.,
Li H., Witte K., Forstermann U. Resveratrol, a polyphenolic phytoalexin present
in red wine, enhances expression and activity of endothelial nitric oxide
synthase. Circulation. 2002;106:1652–1658. doi:
10.1161/01.CIR.0000029925.18593.5C. [PubMed][Cross Ref]
150. Leikert J.F., Rathel T.R., Wohlfart P., Cheynier
V., Vollmar A.M., Dirsch V.M. Red wine polyphenols enhance endothelial nitric
oxide synthase expression and subsequent nitric oxide release from endothelial
cells. Circulation. 2002;106:1614–1617. [PubMed]
151. Karim M., McCormick K., Kappagoda C.T. Effects of
cocoa extracts on endothelium-dependent relaxation. J. Nutr. 2000;130:2105S–2108S. [PubMed]
152. Chin-Dusting J.P., Fisher L.J., Lewis T.V.,
Piekarska A., Nestel P.J., Husband A. The vascular activity of some isoflavone
metabolites: Implications for a cardioprotective role. Br. J.
Pharmacol. 2001;133:595–605. [PMC free article] [PubMed]
153. Fitzpatrick D.F., Bing B., Rohdewald P.
Endothelium-dependent vascular effects of Pycnogenol. J. Cardiovasc.
Pharmacol. 1998;32:509–515. [PubMed]
154. Fitzpatrick D.F., Hirschfield S.L., Coffey R.G.
Endothelium-dependent vasorelaxing activity of wine and other grape
products. Am. J. Physiol. 1993;265:H774–H778. [PubMed]
155. Karamsetty M.R., Klinger J.R., Hill N.S. Phytoestrogens
restore nitric oxide-mediated relaxation in isolated pulmonary arteries from
chronically hypoxic rats. J. Pharmacol. Exp. Ther. 2001;297:968–974.[PubMed]
156. Woodman O.L., Chan E. Vascular and anti-oxidant
actions of flavonols and flavones. Clin. Exp. Pharmacol.
Physiol. 2004;31:786–790. [PubMed]
157. Lorenz M., Wessler S., Follmann E., Michaelis W.,
Dusterhoft T., Baumann G., Stangl K., Stangl V. A constituent of green tea,
epigallocatechin-3-gallate, activates endothelial nitric oxide synthase by a
phosphatidylinositol-3-OH-kinase-, cAMP-dependent protein kinase-, and
Akt-dependent pathway and leads to endothelial-dependent
vasorelaxation. J. Biol. Chem. 2004;279:6190–6195. [PubMed]
158. Stoclet J.C., Chataigneau T., Ndiaye M., Oak M.H.,
El Bedoui J., Chataigneau M., Schini-Kerth V.B. Vascular protection by dietary
polyphenols. Eur. J. Pharmacol. 2004;500:299–313. [PubMed]
159. Corder R., Douthwaite J.A., Lees D.M., Khan N.Q.,
Viseu Dos Santos A.C., Wood E.G., Carrier M.J. Endothelin-1 synthesis reduced
by red wine. Nature. 2001;414:863–864. [PubMed]
160. Khan N.Q., Lees D.M., Douthwaite J.A., Carrier
M.J., Corder R. Comparison of red wine extract and polyphenol constituents on
endothelin-1 synthesis by cultured endothelial cells. Clin. Sci.
(Lond.) 2002;103(Suppl. 48):72–75. [PubMed]
161. Steffen Y., Gruber C., Schewe T., Sies H. Mono-O-methylated
flavanols and other flavonoids as inhibitors of endothelial NADPH
oxidase. Arch. Biochem. Biophys. 2008;469:209–219. doi:
10.1016/j.abb.2007.10.012. [PubMed] [Cross Ref]
162. Steffen Y., Schewe T., Sies H. Epicatechin
elevates nitric oxide in endothelial cells via inhibition of NADPH
oxidase. Biochem. Biophys. Res. Commun. 2007;359:828–833. [PubMed]
163. Pignatelli P., Pulcinelli F.M., Celestini A.,
Lenti L., Ghiselli A., Gazzaniga P.P., Violi F. The flavonoids quercetin and
catechin synergistically inhibit platelet function by antagonizing the
intracellular production of hydrogen peroxide. Am. J. Clin.
Nutr. 2000;72:1150–1155. [PubMed]
164. Freedman J.E., Parker C. III, Li L., Perlman J.A.,
Frei B., Ivanov V., Deak L.R., Iafrati M.D., Folts J.D. Select flavonoids and
whole juice from purple grapes inhibit platelet function and enhance nitric
oxide release. Circulation. 2001;103:2792–2798. [PubMed]
165. Natella F., Nardini M., Belelli F., Pignatelli P.,
Di Santo S., Ghiselli A., Violi F., Scaccini C. Effect of coffee drinking on
platelets: Inhibition of aggregation and phenols incorporation. Br. J.
Nutr. 2008;100:1276–1282. [PubMed]
166. Steptoe A., Gibson E.L., Vuononvirta R., Hamer M.,
Wardle J., Rycroft J.A., Martin J.F., Erusalimsky J.D. The effects of chronic
tea intake on platelet activation and inflammation: A double-blind placebo
controlled trial. Atherosclerosis. 2007;193:277–282. [PubMed]
167. Gresele P., Pignatelli P., Guglielmini G.,
Carnevale R., Mezzasoma A.M., Ghiselli A., Momi S., Violi F. Resveratrol, at
concentrations attainable with moderate wine consumption, stimulates human
platelet nitric oxide production. J. Nutr. 2008;138:1602–1608. [PubMed]
168. Holt R.R., Actis-Goretta L., Momma T.Y., Keen C.L.
Dietary flavanols and platelet reactivity. J. Cardiovasc.
Pharmacol. 2006;47(Suppl. 2):S187–S196; discussion S206-S209. doi:
10.1097/00005344-200606001-00014. [PubMed] [Cross Ref]
169. Murphy K.J., Chronopoulos A.K., Singh I., Francis
M.A., Moriarty H., Pike M.J., Turner A.H., Mann N.J., Sinclair A.J. Dietary flavanols
and procyanidin oligomers from cocoa (Theobroma cacao) inhibit platelet
function. Am. J. Clin. Nutr. 2003;77:1466–1473. [PubMed]
170. Peppa M., Raptis S. Advanced glycation end
products and cardiovascular disease. Curr. Diabetes
Rev. 2008;4:92–100. [PubMed]
171. Schramm D., German J. Potential effects of
flavonoids on the etiology of vascular disease. J. Nutr.
Biochem. 1998;9:560–566.
172. Huang S.-M., Wu C.-H., Yen G.-C. Effects of
flavonoids on the expression of the pro-inflammatory response in human
monocytes induced by ligation of the receptor for AGEs. Mol. Nutr. Food
Res. 2006;50:1129–1139. [PubMed]
173. Kim J., Lee E., Kim D., Yu B., Chung H. Kaempferol
modulates pro-inflammatory NF-kB activation by suppressing advanced
glycation endproducts-induced NADPH oxidase. Age (Dordr.) 2010;32:197–208.
doi: 10.1007/s11357-009-9124-1. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
Nedir Bu Polifenoller; Devem
Edecek